«Προσδοκώ τη σωτηρία της πατρίδας μου (…) Τη λύση μπορεί να τη δώσει μονάχα η δύναμη του Ενωμένου Λαού»

H Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» και οι Αθηναίοι, τη Δευτέρα 17 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Ελληνικών Χορών «Δόρα Στράτου» στον λόφο Φιλοπάππου, στέλνουν μήνυμα κοινωνικής ευαισθησίας απέναντι στη δοκιμασία που βιώνουν σήμερα οι συνάνθρωποί μας. Η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη, ωστόσο το «εισιτήριο» θα είναι σακούλες με συσκευασμένα τρόφιμα μακράς διάρκειας για τα καθημερινά συσσίτια των άπορων και άστεγων συνανθρώπων μας.

Ο τρανός μουσικοσυνθέτης που έχει αγγίξει με τις μελωδίες του τις ψυχές των απανταχού Ελλήνων, Μίκης Θεοδωράκης, ξεκλέβει λίγο χρόνο από το βεβαρημένο πρόγραμμά του και μιλάει στην «Ε» για την τέχνη, τον πολιτισμό, την πολιτική, την Ελλάδα, τους Έλληνες αλλά και για τη «Σπίθα».

Η συναυλία της Λαϊκής Ορχήστρας «Μίκης Θεοδωράκης» αντικατοπτρίζει για ακόμα μία φορά την ευαισθησία σας, μια και αντί εισιτηρίου οι θεατές καλούνται να κρατούν μια σακούλα με τρόφιμα μακράς διαρκείας για να διατεθούν στους άστεγους. Τελικά, μήπως η τέχνη μπορεί να δώσει λύση εκεί που η πολιτική δημιουργεί προβλήματα;

Την οριστική λύση στα μεγάλα εθνικά και κοινωνικά προβλήματα μπορεί να τη δώσει μονάχα η δύναμη του ενωμένου λαού κάτω από κοινά ιδανικά και κοινούς στόχους. Ένας λαός πολυδιασπασμένος, αμήχανος και χωρίς ενιαίο προσανατολισμό όπως τον κατάντησαν σήμερα εχθροί και «φίλοι», είναι καταδικασμένος να βουλιάζει όλο και πιο βαθιά στη δυστυχία της εξαθλίωσης στην οποία τον σπρώχνουν οι ξένοι Τροϊκανοί και τα ντόπια όργανά τους. Η Τέχνη, όχι η οποιαδήποτε αλλά αυτή που εμπνέεται από τον Λαό και απευθύνεται στον Λαό, το μόνο που μπορεί να προσφέρει σήμερα είναι να κρατήσει όσο γίνεται πιο ψηλά την πίστη στον εαυτό του.

Σε εποχές σαν τη σημερινή κρίνετε πως ο ρόλος της τέχνης οφείλει να είναι επιθετικός με στόχο τον προβληματισμό και την εγρήγορση ή φιλικός με στόχο τη διασκέδαση, την ψυχαγωγία και τη γαλήνευση της ψυχής;

Δεν είναι καιρός για ξεγνοιασιά και διασκέδαση κι όποιοι το κάνουν είναι άβουλοι και ασυνείδητοι. Το σπίτι μας καίγεται και το χρέος όλων μας είναι να το σώσουμε από την ολοκληρωτική καταστροφή. Ο ποιητής είπε «ο καθείς και τα όπλα του». Τα όπλα του καλλιτέχνη είναι η ομορφιά που γοητεύει την ψυχή, ώστε ο κάθε άνθρωπος να ψηλώσει μέσα του και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και δύναμη, να μη γονατίσει, να σταθεί όρθιος και να αντιμετωπίσει το τέρας ως ίσος προς ίσον. Για να γίνει τελικά πιο δυνατός από αυτό και να το νικήσει!

Μετά από τόσα χρόνια ουσιαστικής καλλιτεχνικής, κοινωνικής, αλλά και πολιτικής παρουσίας στον τόπο μας, τι άλλο μπορεί να προσδοκάτε;

Τίποτε άλλο! Μονάχα τη σωτηρία της πατρίδας μου…

Ανησυχείτε για την υστεροφημία σας; Τι θα θέλατε να συνοδεύει εσαεί το όνομά σας;

Δεν έχω καιρό για τέτοια. Είμαι όπως πάντα δοσμένος ψυχή τε και σώματι σ’ αυτά που πιστεύω.

Τι είναι για σας η Ελλάδα;

Είναι ο τόπος που γεννήθηκα, που έζησα και που αγάπησα. Είναι η πατρίδα μου.

Στην εποχή που διανύουμε, είναι προσόν ή μειονέκτημα να λέει κανείς ότι είναι Έλληνας;

Μόνο ένας ξένος ή ένας εχθρός μπορεί να θέτει τέτοια διλήμματα. Δεν μισώ μόνο, αλλά ακόμα περισσότερο αηδιάζω, όταν βλέπω κάποιον να ντρέπεται για τη γενιά του. Η Ελλάδα είναι η μάνα μας.

Υπάρχει κάποιος σύγχρονος πολιτικός που σας εμπνέει ή γενικότερα που να τον εμπιστεύεστε και γιατί;

Θα πρέπει να αστειεύεστε… Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η τάξη των πολιτικών μας υπήρξε και είναι η καταστροφή της Ελλάδας.

Πιστεύετε πως οι σύγχρονοι Έλληνες παράγουν πολιτισμό ή αρκούνται στην ένδοξη πολιτισμική κληρονομιά τους;

Με αναγκάζετε να μιλήσω για τον εαυτό μου… Δηλαδή τι έκανα στη ζωή μου τόσα και τόσα χρόνια, καθάριζα φασολάκια; Εκτός κι αν δεν είμαι σύγχρονος Έλληνας αλλά... αρχαίος. Και φυσικά δεν μιλώ μόνο για μένα. Για να ξεκινήσω από τον Παλαμά και τον Καβάφη, καμιά άλλη χώρα στον κόσμο δεν είχε την τύχη να γεννήσει τέτοιο πνευματικό πολιτισμό, και από άποψη ποσότητας και από άποψη ποιότητας, όσο η Ελλάδα.

Τι σας ενοχλεί στον Έλληνα και ποια είναι για εσάς η ομορφότερη εκδοχή του;

Ο ραγιαδισμός που ελλοχεύει μέσα μας. Το μόνο που μας σώζει, είναι ότι κάποτε-κάποτε συμβαίνει να ξεπεράσουμε τον εαυτούλη μας, να θυμηθούμε ποιοι είμαστε και να γίνουμε… ωραίοι!

Πού εντοπίζετε την ισχύ της λαϊκής ρήσης «η δύναμη της θέλησης μπορεί να κινήσει μέχρι και βουνά»;

Στην ιστορική πείρα.

Αν σας ζητούσα να βάλετε στη χρονοκάψουλα κάτι για να διασωθεί στις επόμενες γενεές, τι θα ήταν αυτό;

Οι θάλασσες και τα βουνά μας, τα τραγούδια και οι χοροί μας, η υπερηφάνεια και η αντρειοσύνη του Λαού μας. Με μια λέξη η Ρωμιοσύνη. Όλα αυτά όμως, δεν μπαίνουν σε κάψουλα.

Αν παρομοιάσουμε την ψυχή σας μ’ έναν χαρταετό, τότε ποιος θα θέλατε να είναι ο επόμενος ουρανός στον οποίο αυτή θα πετάξει, ούσα πάντα ελεύθερη, πάντα δημιουργική, πάντα ελληνική;

Ο χαρταετός αυτός θα πετάξει στην Κρήτη, θα πιει τσικουδιά και θα χορέψει με τα Λευκά Όρη συρτό Χανιώτικο.

Κατά τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι ο ποιητής είναι κατώτερος από τον ζωγράφο στην απεικόνιση ορατών πραγμάτων και πολύ κατώτερος από τον μουσικό στην έκφραση αόρατων πραγμάτων. Εσείς, ποιο αόρατο πράγμα απεικονίσατε - εκφράσατε με μουσική και το κάνατε ορατό στα ψυχικά και πνευματικά μάτια των θεατών;

Τίποτα. Έγραψα μουσικές και τραγούδια από ευχαρίστηση και ανάγκη. Αυτό είναι όλο και δεν ξέρω να το ζυγίζω όπως ο μεγάλος Λεονάρντο Ντα Βίτσι.

Και τέλος, κύριε Θεοδωράκη, πείτε μας δυο λόγια για τη σημερινή πολιτική σας δράση.

Θα σας πω κάτι για την τελευταία πολιτική, συγγνώμη, ζωγραφική μου δραστηριότητα. Όταν μας πλάκωσε η Μεγάλη Νύχτα, αποφάσισα να ζωγραφίσω μια «Σπίθα» στον σκοτεινό ουρανό. Και για να βοηθήσω τους ανθρώπους να μη σκουντουφλάνε στο σκοτάδι, τους έδειχνα με το δάχτυλο το φως από το καντηλάκι. Όμως, εκείνοι δεν έβλεπαν τη «Σπίθα» αλλά το δάχτυλό μου… Τότε απελπίστηκα για τον τόπο μου. Όμως δεν το έβαλα κάτω. Έκοψα το δάχτυλό μου! Με δακρυγόνα και χημικά!

Συνέντευξη στην εφημερίδα "ΕΛΛΑΔΑ" του Μίκη Θεοδωράκη, 14-Σεπτεμβρίου 2012